قبل از معرفی کلی جرثقیل‌های استاندارد، گفتنی است؛ آنچه که باعث استفاده از عنوان جرثقیل استاندارد برای این نوع جرثقیل‌ها می‌شود این است که استفاده از این نوع تجهیزات جابجایی و بالابری در انواع صنایع مختلف متدوال و مرسوم است و تنها اندازه‌ها و ظرفیت‌هاست که بر اساس مختصات و نیازهای موجود در محیط صنعتی تغییر می‌کند.

کارخانجات و محیط‌های صنعتی از تنوع و گستردگی بسیار بالایی برخوردار هستند. به همین میزان این اماکن از ابزارآلات متنوع و گسترده برای پیشبرد کارهای خود استفاده می‌کنند. یکی از نیازهای بسیار مهم در صنایع گوناگون، نیاز جابجایی، بالابری و انتقال اشیاء و اجسام می‌باشد. برای تامین این هدف نیز تجهیزات مختلفی از جمله لیفتراک، تسمه نقاله و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما، یکی از معروف‌ترین و متداول‌ترین دستگاه‌های مورد استفاده برای انتقال و بالابری لوازم و کالاها، جرثقیل‌ها می‌باشند که در انواع مختلف جرثقیل سقفی، جرثقیل دروازه ای، جرثقیل نیم دروازه ای، جرثقیل بازویی، جرثقیل دیواری و انواع دیگر آن قابل استفاده هستند.

همانطور که گفته شد محیط‌های صنعتی از تنوع بالایی برخوردار هستند و این باعث می‌شود نیازهای متنوعی نیز داشته باشند. همچنین، جرثقیل‌ها نیز انواع مختلفی دارند و برای انتخاب بهترین و کارآمدترین محصول، باید به مختصات محل کار، نیازهای موجود در کارخانه، مدت زمان استفاده از جرثقیل و سطح ایمنی مورد نیاز برای جابجایی اجسام سنگین توجه کرد.

با توجه به تعدد نیازهای صنعتی و متنوع بودن محصولاتی که می‌تواند برای رفع این نیازها مورد استفاده قرار گیرد، مهم است دستگاهی انتخاب نماییم که هم از نظر فنی و طول عمر و هم از نظر اقتصادی و مقرون به صرفه بودن ارزش بالایی داشته باشد. بنابراین، مرحله قبل از ساخت جرثقیل یا در اصل مرحله انتخاب جرثقیل، یکی از مهم‌ترین مراحل در تهیه تجهیزات حمل مواد و تجهیزات بالابری می‌باشد.

در این مرحله احتمال دارد با دو نوع مساله روبرو شویم. اول اینکه؛ ممکن است به علل مختلف از جمله برآورد غیردقیق نیازهای موجود یا اندازه‌گیری نادرست و یا دیگر دلایل، اقدام به ساخت و تهیه دستگاهی نماییم که برای محیط مدنظر ناکافی بوده و جوابگوی نیازهای موجود نباشد. از طرفی دیگر، در بسیاری از موارد سازندگان برای اینکه بتوانند نیازهای موجود در محیط صنعتی را حل کنند اقدام به ساخت دستگاهی با ظرفیت و توانایی بالاتر می‌نمایند. در این موارد نیز هزینه اولیه برای تهیه و ساخت و همچنین هزینه‌های ثانویه اعم از نگهداری و تعمیر نیز بالاتر خواهد بود که از دید مدیریت بهره‌وری در محیط کار، مقرون به صرفه نیست.

از این جهت کسب مشاوره تخصصی بسیار مهم می‌باشد. شرکت کران سیستم توران با سال‌ها تجربه علمی و عملی در زمینه طراحی، ساخت، نصب و خدمات پس از فروش انواع جرثقیل‌های صنعتی همواره آمادگی این را دارد که به متقاضیان و مشتریان مشاوره تخصصی ارائه دهد، تا به آن‌ها در کسب بهره‌وری براساس منابع و نیازهای موجود کمک نماید.

مزیت‌های استفاده از جرثقیل استاندارد (جرثقیل سقفی، جرثقیل دروازه ای و ...)

جرثقیلهای استاندارد در طول زمان و بر اساس تجارب عملی و یافته‌های علمی تکامل یافته‌اند. تکامل به وجود آمده در طراحی و ساخت انواع جرثقیل استاندارد، باعث شده این نوع جرثقیل‌ها مزایای فراوانی برای صنایع مختلف فراهم کنند. جرثقیل‌های استاندارد، با ساختار مستحکم و بهینه خود امکان جابجایی بارهایی از چند صد کیلو تا چند صد تن را دارند و این توانایی باعث می‌شود آنها یک راهکار ایده‌آل برای جابجایی و بالابری انواع اجسام و وسیله‌ها باشند. آنچه که به عنوان مزیت جرثقیل سقفی و جرثقیل دروازه ای باعث شده است تا اکثر عملیات انتقال و جابجایی مواد در صنایع و کارخانجات توسط این نوع جرثقیل‌ها صورت پذیرد، عبارتند از:

• سرعت بالا در انتقال مواد
• دقت بالا در انتقال مواد مخصوصا در سیستم مونتاژ
• ایمنی بالای جرثقیلهای سقفی و دروازه ای در مقایسه با استفاده از لیفتراک، جرثقیل ماشینی، جابجایی دستی و ....
• میزان تعمیرات و نگهداری پایین
• هزینه تعمیرات و نگهداری پایین
• کاربری و آموزش آسان
• حفظ فضای با ارزش کف محیط صنعتی جهت تولید، انبار و ... و افزایش راندمان فضای کاری
• امکان چینش دلخواه کالا روی هم
• امکان اضافه کردن تجهیزات اضافی مثل چنگک، مگنت، سیستم توزین و ...
• امکان استفاده در شرایط دمایی بالا
• امکان سفارشی‌سازی شدن برای محیط‌های صنعتی مختلف
• افزایش راندمان و بهره‌وری با کاهش زمان و هزینه انجام فعالیت‌ها
• امکان استفاده در شرایط محیطی مخرب مثل گرد و خاک، اسید و گازهای قابل انفجار

این مزیت‌ها و مزایای دیگر باعث شده است تا انواع جرثقیل‌های سقفی در صنایع متنوع مورد استفاده قرار گیرند. ساختمان و اجزا این جرثقیل‌ها شامل سازه پل می‌باشد که وینچ بالابری در امتداد آن حرکت می‌کند و سازه پل بر روی تیرهای حمال در طول سالن حرکت می‌کند. در واقع حرکت وینچ روی پل، تامین کننده حرکت عرضی جرثقیل سقفی و حرکت پل روی تیرحمال، تامین کننده حرکت طولی جرثقیل سقفی می‌باشد. براساس نیاز مشتری، می‌توان این جرثقیل‌ها را با ظرفیت 250 کیلوگرم تا 1000 تنی عرضه نمود.

نکات مهم انتخاب جرثقیل سقفی استاندارد

از آنجایی که انتخاب مناسب و دقیق جرثقیل اهمیت بسیار زیادی دارد، در این مرحله باید به دنبال انتخاب راهکار بهینه برای کارخانه یا محیط صنعتی خود باشیم. بدین معنی که انتخاب جرثقیل با ظرفیت پایین، باعث طول عمر کمتر و کاهش راندمان و انتخاب جرثقیل با ظرفیت بالاتر از نیاز، باعث تحمیل هزینه‌های غیرضروری می‌شود. لذا ضروری است در انتخاب و ساخت جرثقیلهای سقفی دقت زیادی به خرج داده شود تا دستگاهی با توانایی و قیمت مناسب داشته باشیم. برخی از مواردی که باید توجه جدی به آن‌ها داشته باشیم، عبارتند از:

تعداد و ظرفیت جرثقیل: ظرفیت جرثقیل سقفی معمولا با توجه به وزن اجسامی که نیاز به جابجایی توسط جرثقیل سقفی دارند و بر اساس سنگین‌ترین آن‌ها، تعیین می‌شود. گفتن این نکته ضروری است که جرثقیلهای سقفی معمولا با ضریب اطمینان مناسب ساخته می شوند و قابلیت جابجایی بار با ظرفیت نامی و یا حتی درصدی بالاتر از آن را دارند. مخصوصا در جرثقیلهای با وینچ بالابر دارای برند نامدار و مورد اعتماد، ظرفیت‌های نامی بسیار قابل اعتمادند. برخلاف تصور عمومی و یا رویکرد برخی از سازندگان، نیازی نیست ظرفیت بالاتر از آنچه مورد نیاز است سفارش داده شود. در برخی از موارد لازم است از بیش از یک جرثقیل سقفی در یک محیط استفاده نمایید. در این موارد، با توجه به طراحی سیستم تولید یا انبار می‌توان از جرثقیل‌هایی با ظرفیت متفاوت استفاده کرد تا قیمت تمام شده و هزینه ساخت جرثقیل سقفی، حالت بهینه داشته باشد.

دهانه (عرض سالن): دهانه سالن در طراحی جرثقیل سقفی تاثیر زیادی دارد. اگر دهانه سالنی که قرار است جرثقیل سقفی بر آن قرار گیرد، بسیار کم باشد قیمت جرثقیل نسبت به مساحتی که تحت پوشش قرار خواهد گرفت بالا خواهد بود. همچنین، در صورتی که دهانه سالن زیاد باشد، وزن مرده جرثقیل سقفی نیز سنگین‌تر می‌شود و این موضوع روی تمامی جوانب سازه و مکانیک جرثقیل تاثیر خواهد گذاشت. همچنین، قیمت نهایی دستگاه نیز تحت تاثیر وزن و ابعاد آن تغییر می‌کند. یادآوری این نکته می‌تواند مفید باشد که در مرحله انتخاب دهانه و ساخت سالن، محاسبات و تمهدیدات مربوط به سیستمهای جرثقیل سقفی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

طول سالن: توجه به طول سالن در انتخاب سرعت حرکت طولی جرثقیل، گروه کاری، انتخاب سیستم برق رسانی طولی و تعداد جرثقیلهای مورد نیاز تاثیرگذار است.

گروه کاری جرثقیل سقفی (Overhead crane’s Working Group): گروه کاری جرثقیل استاندارد (سقفی و دروازه‌ای) شاخص بسیار مهمی است که ممکن است در وهله اول کاربر اطلاعات چندانی در مورد آن نداشته باشد. گروه کاری بستگی به عوامل متعددی دارد. در واقع، ظرفیت نامی جرثقیل سقفی بر اساس میزان زمان استفاده از آن در طول روز و میانگین وزن جابجا شده توسط جرثقیل، تعریف می‌شود. گروه کاری در طراحی کل اجزای جرثقیل از سازه تا سیستم برق رسانی و ... اهمیت قابل توجهی دارد. در صورتی که به هر دلیلی جرثقیلی با گروه کاری پایین‌تر مورد استفاده قرار گیرد، با استهلاک و خرابی زیادی روبرو خواهیم شد و این مساله ممکن است توقف‌های اجباری در حین کار به وجود آورده و باعث صدمات اقتصادی و حرفه‌ای برای صنایع و مشاغل شود.

سرعت حرکتی جرثقیل: براساس طول و عرض و ارتفاع سالن و جرثقیل سقفی بایستی از سرعت مناسب و بهینه در حرکت‌ها بهره برد. نوع کاربری جرثقیل، در صنایع مختلف نیز تاثیر زیادی روی تعیین سرعت دارد. در برخی از صنایع؛ مانند صنایع ذوب‌ریزی و صنایع ریخته‌گری سرعت‌های بالایی برای جرثقیل سقفی مورد نیاز است. در حالی که در برخی صنایع دیگر از جمله صنایع مونتاژ سرعت پایین‌تر مورد نیاز است و در این دست صنایع بیشتر دقت مورد تاکید است.

محیط کاربری جرثقیل: موارد متعددی در محیط کاری وجود دارد که بر انتخاب نوع جرثقیل اثرگذار است. برخی از عوامل موجود در محیط که بر انتخاب نوع جرثقیل موثر است، عبارتند از:

• میزان دما (دمای معمولی محیط کار یا دمای بالای مورد نیاز آن صنعت)
• وجود یا عدم وجود گرد و خاک در محیط
• وجود یا عدم وجود بخارات اسیدی
• وجود یا عدم وجود گازهای قابل انفجار

جرثقیل‌های استاندارد اعم از جرثقیل سقفی، جرثیقل دروازه ای و ... مزایای گوناگونی برای صنایع مختلف دارند که به برخی موارد عمده و مهم آن اشاره شد. اما، ذکر یک نکته ضروری است که در برخی صنایع تعداد دفعات نیاز به انتقال و جابجایی کم است و از نظر اقتصادی و فنی استفاده از جرثقیل سقفی مقرون به صرفه نیست. صاحبان صنایع باید توجه داشته باشند که در چنین مواردی استفاده از این جرثقیل‌ها شامل مزیت برای صنایع نمی‌باشد و استفاده از آن توصیه نمی‌گردد و بهتر است از روش‌های متناسب دیگر از جمله استفاده از لیفتراک روی آورد.

به همین علت است که مشاوره تخصصی اولیه قیل از انتخاب جرثقیل بسیار حائز اهمیت می‌باشد. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که هزینه اولیه خرید جرثقیل‌های استاندارد (جرثقیل سقفی و جرثقیل استاندارد) در اکثر موارد بالاتر از تجهیزات دیگر انتقال مواد می‌باشد و صاحبان صنایع باید در انتخاب تجهیزات بالابری و جابجایی مواد، حداکثر بهره‌وری و مدیریت بهینه منابع را مد نظر قرار دهند.
جرثقیل‌های استاندارد سقفی، جرثقیل‌هایی هستند که در داخل سالن‌ها و محیط بسته نصب می‌گردد و بسته به دهانه، ظرفیت مشخصات سالن و کاربرد به سه دسته تقسیم می‌گردند.

جرثقیل تک پل سقفی
در ساخت این نوع جرثقیل از یک تیر یا اصطلاحا پل استفاده می‌شود که در دو طرف به راهبر طولی یا کله‌گی جرثقیل وصل می‌شود. معمولا بالابر این نوع جرثقیل‌ها از زیر پل آویزان هستند و بنا به ویژگی‌های سازه، هزینه ساخت کمتری دارند.

جرثقیل جفت پل سقفی
در ساخت جرثقیل سقفی جفت پل، از دو تیر یا دو پل استفاده می‌شود که همانند جرثقیل سقفی تک پل در انتها به کله‌گی یا راهبر طولی جرثقیل وصل می‌شود. معمولا بالابر جرثقیل سقفی جفت پل، در بالای پل به صورت رونشین قرار می‌گیرد. این نوع جرثقیل برای بارهای با وزن متوسط به بالا و سنگین مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.

جرثقیل معلق (جرثقیل تک پل معلق و جرثقیل جفت پل معلق)
در برخی از صنایع مانند هواپیماسازی، گاها نیاز است که فقط قسمتی از دهانه سوله دارای جرثقیل باشد. یا بنابر نیازهای خاص موجود در محیط صعنتی، کل سازه جرثقیل به جای قرار گرفتن بر روی تیر حمال، از زیر تیرحمال حرکت می‌کند. این نوع جرثقیل معمولا در ظرفیت‌های پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جرثقیل‌های استاندارد دروازه‌ای هم مشابه جرثقیل سقفی است و دارای انواع مختلف اعم از جرثقیل دروازه‌ای تک پل و جرثقیل دروازه‌ای جفت پل است، با این تفاوت که جرثقیل دروازه‌ای در هوای آزاد و محیط خارج از سالن کاربرد دارد و برای تامین حرکت طولی آن به جای استفاده از تیرحمال از ریل‌های تعبیه شده روی زمین استفاده می‌شود.

جمع‌بندی:

در نظر داشته باشید که جرثقیل‌های سقفی معمولا از نظر مشخصات و ساخت از هم متفاوت هستند. همچنین، احتمال بسیار پایینی وجود دارد که دو دستگاه جرثقیل سقفی دقیقا از هر لحاظ مشابه هم باشند! از این جهت توجه به این نکته ضروری است که دستگاه جرثقیلی که در یک سازه دیگر دارای عملکرد بهینه است، شاید نتواند همان میزان بهره‌وری را برای کارخانه شما فراهم کند. بنابرین همواره در انتخاب نوع جرثقیل باید دنبال بهترین بهره‌وری، افزایش کارایی و راندمان، ساده‌سازی گردش کار و کاهش هزینه‌های ساخت و بهره‌برداری بود. به عنوان جمع‌بندی نهایی، راهکار کسب بیشترین بهره‌وری از جرثقیل در محیط کاری، انتخاب مناسب‌ترین جرثقیل است و باید از انتخاب و استفاده از جرثقیل با ظرفیت بالاتر یا پایین‌تر پرهیز نمود.